ในช่วงเวลาที่เราเผชิญกับความสูญเสียหรือความเจ็บปวดในชีวิต การไว้ทุกข์เป็นหนึ่งในวิธีที่เราสามารถแสดงความเศร้าหรือความเสียใจอย่างเปิดเผยได้ โดยการไว้ทุกข์ไม่ใช่แค่การแสดงออกถึงความเศร้าหรือความเสียใจเท่านั้น แต่ยังเป็นการยอมรับสถานการณ์และความจริงที่เกิดขึ้นในชีวิตของเราด้วย
โดยส่วนมากจะนิยมแต่งกายด้วยเสื้อผ้าสีขาวและดำ ซึ่งสมัยก่อนอาจจะมีการโกนผมด้วย ซึ่งจะสื่อความหมายว่าอะไร? และประเพณีการไว้ทุกข์เริ่มมาตั้งแต่เมื่อใหร่? วันนี้เราจะมาหาคำตอบกัน
การไว้ทุกข์ คืออะไร ?
การไว้ทุกข์อาจจะไม่ได้มีเพื่อการแสดงความเคารพ หรือเป็นการแสดงออกถึงความรักความห่วงหาของผู้เสียชีวิตซะทีเดียว แต่อาจจะเป็นกระบวนการที่เราจะได้เรียนรู้และปรับเพื่อให้เข้าใจอารมณ์ที่เกิดขึ้นของความสูญเสีย และรับรู้ถึงความสำคัญของความทุกข์ในชีวิตของเรา เราจะไม่สามารถหลีกเลี่ยงความทุกข์ได้ เพราะมันเป็นส่วนหนึ่งของประสบการณ์มนุษย์
ดังนั้น การไว้ทุกข์ไม่ใช่เรื่องไม่ดีซะทีเดียว แต่มันอาจจะเป็นสิ่งที่ช่วยให้เราเข้าใจในการเรียนรู้และเติบโตของชีวิตได้
เราไว้ทุกข์ไปทำไม ?
แน่นอนว่าเหตุผล ของการไว้ทุกข์นอกจากจะเป็นการส่งต่อทางประเพณีวัฒนธรรมต่าง ๆในพื้นที่ที่ต่างกันไปแล้ว
การไว้ทุกข์นั้นอาจจะมีเหตุผลที่แฝงอยู่เพื่อให้ผู้ที่สูญเสีย ได้เรียนรู้และเข้าใจกับธรรมชาติของการสูญเสียมากขึ้น ผ่านการแสดงออกมาในรูปแบบต่างๆ เช่น การแต่งกาย การปฎิบัติตัว ที่ถูกถ่ายทอดส่งต่อกันมาจากอดีต หรือจากพื้นที่อื่น ๆ ในโลก แต่ไม่ใช่ในทุกที่จะมีการไว้ทุกข์ ยกตัวอย่างเช่น
- ชาวตะวันตก ส่วนมากจะไม่มีการไว้ทุกข์ แต่จะเป็นการกล่าวสรรเสริญผู้ตาย และแสดงความเสียใจ
- ชาวอาหรับ อิสลามทั้งหมด ห้ามไว้ทุกข์ แต่จะมีการแสดงความอาลัย
- ชาวอินเดีย ที่นับถือฮินดู จะมีการไว้ทุกข์ ประมาณ 10 วัน
- ชาวจีน จะมีการไว้ทุกข์ด้วยการแต่งกายด้วยชุดขาว
- ชาวธิเบต จะมีการ แบกศพขึ้นภูเขาหิมาลัย และวางไว้ที่ลานไหล่เขา เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของการคืนสู่ธรรมชาติ ส่วนญาติผูกผ้าสีสดสีใดก็ได้ที่ผู้ตายชอบไว้บนราวเพื่อส่งจิตสู่สวรรค์
ประเพณีการไว้ทุกข์ของคนไทย
การไว้ทุกข์ในไทย แต่เดิมจะทำกันเมื่อพระเจ้าแผ่นดินสวรรคต ราษฏรทั้งผู้ชายและผู้หญิงจะต้องไว้ทุกข์ด้วยการโกนผมเกลี้ยงศีรษะ และนุ่งขาวด้วยกันหมดทุกคน จนกว่าจะมีการถวายพระเพลิงพระบรมศพแล้ว การโกนผมไว้ทุกข์นี้คาดว่าได้รับอิทธิพลมาจากทางอินเดีย จึงได้เกิดเป็นธรรมเนียมสืบต่อกันมา
แต่ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีการยกเลิกการโกนผมไว้ทุกข์ตามประเพณีโบราณ ด้วยเหตุผลที่เห็นว่าเป็นการเดือดร้อนของราษฏร
ส่วนเรื่องการแต่งกายสำหรับการไว้ทุกข์นั้น แต่เดิมแต่งกายด้วยสีขาวและงดเครื่องประดับต่าง ๆ แต่ต่อมาในรัชกาลที่ 4 ให้มีการแต่งกายด้วยชุดสีดำในงานพระศพ ซึ่งคาดการว่าได้รับอิทธิพลมาจากชาวตะวันตก ส่วนความหมายความแตกต่างระหว่างสีดำและสีขาว คือ
- สีดำ จะเป็นสีการไว้ทุกข์สำหรับผู้ใหญ่ หรือผู้ที่มีอายุแก่กว่าผู้ตาย
- สีขาว จะเป็นสีไว้ทุกข์สำหรับผู้เยาว์ หรืออายุอ่อนกว่าผู้ตาย แต่ก็มีบางกรณีที่เป็นข้อยกเว้น
ทั้งนี้ ก็อาจจะมีสีอื่น ๆ ด้วย เช่น สีกุหร่า (เทาปนแดง) สีเทานกพิราบ ม่วง หรือน้ำเงินแก่ เป็นต้น
ส่วนเรื่องเวลาสำหรับการไว้ทุกข์นั้น นิยมไว้ทุกข์กันที่ 15 วัน 50 วัน 100 วัน ส่วนมากไม่เกิน 1 ปี เมื่อเผาศพแล้วมักออกทุกข์ทันที เพื่อแสดงว่าได้พ้นจากทุกข์โศกแล้ว
ส่วนเรื่องการออกทุกข์จะมีธรรมเนียมอย่างไรบ้าง ก็อาจจะเป็นแค่วิธีง่าย ๆ เช่น การตั้งจิตหวังดีต่อผู้ตายจริง ๆ อนุโมทนายินดีให้ผู้ตายไปสู่ในภพภูมิที่ดี อาจจะมีการทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ผู้ตายประกอบด้วย เมื่อเราได้ตั้งใจทำเพื่อผู้ตายจริง ๆ แล้ว ใจของเราจะไม่มีที่สำหรับความโศกเศร้าหรือที่เก็บทุกข์เลย ตรงกันข้าม จิตจะเป็นสุขมากที่เราได้ช่วยผู้ตายให้ไปสู่ภูมิสูง ๆ และสุขสบาย ผ่องใสได้
รวมข้อสงสัยเกี่ยวกับการไว้ทุกข์
ไว้ทุกข์ต้องทำอะไรบ้าง ?
แน่นอนว่าสิ่งที่เราทราบกันดีก็คือ การสวมเครื่องแต่งกายที่เหมาะสม โดยส่วนใหญ่จะนิยมสีที่ไม่ฉูดฉาด อย่างเช่น ขาว ดำ และเทาเป็นต้น การไว้ทุกข์ทุกข์แสดงถึงความมีมารยาทในสังคม ในช่วงเวลาที่เกิดความสูญเสีย สิ่งที่ควรทำที่สุดคือ การให้ร่วมมือกับคนอื่นที่รู้สึกเศร้าเหมือนกัน เราสามารถให้กำลังใจและสนับสนุนกันในเวลาที่เราไว้ทุกข์ การเข้าร่วมพิธีศพและงานอนุสรณ์ก็เป็นส่วนสำคัญของกระบวนการไว้ทุกข์ การปฏิบัติพิธีศพช่วยให้เรามีโอกาสแสดงความเคารพและความเศร้าต่อผู้เสียชีวิตและครอบครัวของพวกเขาด้วย
สิ่งที่ไม่ควรทำเวลาไว้ทุกข์
ส่วนสิ่งที่ไม่ควรทำอย่างที่สุดคือ การซ้ำเติม ว่ากล่าวให้ร้าย มีความคิดที่ไม่ดี หรือแสดงกิริยาที่ไม่เหมาะสมกับกาลเทศะ กับครอบครัวผู้เสียชีวิต
ไว้ทุกข์จำเป็นต้องใส่ชุดดำไหม ใส่ชุดสีอะไรได้บ้าง ?
ในยุคสมัยนี้อาจจะไม่มีข้อกฏหมายกำหนดที่แน่ชัด เพียงแต่มีหลักปฏิบัติตามแบบธรรมเนียมของสังคม เช่นสวมเครื่องแต่งกายด้วยสีสุภาพ ไม่ฉูดฉาด เช่นสีขาว สีเทา สีดำ สีน้ำเงินเข้ม แล้วแต่สถานการณ์สามารถปรับเปลี่ยมตามวาระและโอกาสได้
ไว้ทุกข์ต้องทำกี่วัน ?
ส่วนใหญ่จะนิยมการออกทุกข์เมื่อเสร็จพิธีเผาศพ แต่บางคน หรือบางครอบครัวจะมีการไว้ทุกข์ต่อจากนั้นอีก 15 วัน 50 วัน 100 วัน ส่วนมากไม่เกิน 1 ปี
การไว้ทุกข์ให้พ่อแม่ สิ่งที่ควรทำ-ห้ามทำ
แน่นอนว่าเมื่อเกิดการสูญเสียแก่บุคคลที่เรารักที่สุด เราย่อมเกิดความรู้สึกเศร้าอยู่ในใจ สิ่งที่ควรทำที่สุดคือการยอมรับกับการจากไป เรียนรู้ที่จะอยู่กับความเศร้าหมอง แสดงความรู้สึกออกมาให้คนรอบข้างได้รับฟัง จัดการพิธีศพตามความเชื่อที่เหมาะสม และการแสดงความเคารพ เป็นเกียรติต่อพ่อแม่ที่เสียชีวิต
และสิ่งที่ไม่ควรทำคือ ไม่ควรปกปิดความเศร้าหมอง แต่ควรจะยอมรับความเสียใจ และเริ่มต้นการฟื้นฟูจิตใจตัวเอง ไม่ควรละเมิดความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น อย่าตัดสินด้อยค่าความรู้สึกของผู้อื่น แต่ควรจะทำความเข้าใจและเคารพความเป็นส่วนตัวของผู้นั้น และข้อสุดท้ายคือการไม่ลืมนึกถึงตนเอง แม้ว่าคุณจะต้องเสียใจเพื่อการสูญเสียของพ่อแม่ แต่อย่าลืมถึงความสำคัญของการดูแลและรักษาสุขภาพจิตของตนเองด้วย
สิ่งสำคัญของการไว้ทุกข์เป็นกระบวนการที่สำคัญในการเผชิญหน้ากับความสูญเสียและความเจ็บปวดในชีวิต เราใช้กระบวนการนี้เพื่อแสดงความเคารพและเอาใจใส่ต่อผู้เสียชีวิตและครอบครัวของพวกเรา สิ่งสำคัญของการไว้ทุกข์คือการจัดการกับความเจ็บปวด แสดงความเคารพและเอาใจใส่ แสดงความเข้าใจและเชื่อมั่น ร่วมมือในการจัดการพิธีศพ และการเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการฟื้นตัวหลังจากการสูญเสีย ร้านพวงหรีด Wreath Station ผู้ให้บริการจำหน่าย พวงหรีดดอกไม้สด และพวงหรีดอื่น ๆ ขอเป็นกำลังใจให้กับผู้ที่กำลังไว้ทุกข์หรือกำลังเศร้าทุก ๆ คนค่ะ
